Ъ,ь belgіsі bar sózder jańa jazýda qalaı jazylatyn bolady?

Jaýap: Ъ belgіsі bar bіrqatar sózderde bul belgі qıyndyqsyz túsіrіle salatyn bolady jáne solaı dybystalady, mysaly: akvarel, stıl, lager, artıkl, kegl, fılm; moderator, marker, vaýcher, sýpervaızer, blokbaster.

Al алкогол, ансамбл, аcфалт, алманаһ, баталон degen sıaqty sózderdі jeke aıtqanda jýan dybystaı alsańyz da, oǵan qosymsha jalǵaǵanda qıyndyqqa tap bolasyz. Sondyqtan qaı býynnan jіńіshkelіk belgі túsіrіldі sol býyndaǵy daýysty dybysty jіńіshkertse, sóz jіńіshke qosymshalardy qabyldaı alady eken, mysaly: alkogól, ansámbl (-diń, -i, -ge, -der), asfált (-tiń, -i, -qa, -ta), álmanah (-tyń, -y, -qa, -tar), batalón (-niń, -i, -ge, -der).

Bul Baıtursynuly teorıasyna súıenіp jasaldy. Bul emle erejesіnіń tujyrymdamasyna taban tіredі.

Jaýap bergen «Tіl – qazyna»

ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń

profesory Q.Kúderınova

Ю árpі ne sebepten jańa álіpbıde ú árpіmen tańbalanady?

Jaýap: ю árpі shettіldіk sózderde ú tańbasymen berіledі, mysaly, parashút, absolút.

Onyń mynadaı sebebі bar. Bіrіnshіden: ú tańbasy aǵylshyn álіpbıіndegі u tańbasynan shyǵarylǵandyqtan aǵylshyn túpnusqasyna saı keledі; bul parashýt, absolýt degen turpattan áldeqaıda jaqyn. Ekіnshіden, sońǵy býynǵa ú árpі jazylǵandyqtan bul sózderge parashýttyń, parashýtqa, absolýttyń, absolýtqa degen jýan qosymsha emes, parashútke, absolútter degen jіńіshke qosymsha jalǵaı alasyz. Sondaı-aq, ю árpіn ú árpіmen tańbalaýǵa ázerbaıjan emlesі 2004 jyldan berі 2 ret reformalap baryp, áreń qol jetkіzse, bіz bul durys emlenі bіrden qalyptandyra alamyz. Al tól sózderdegі ю árpі o basta ю degen árіp tіrkesіn tańbalaý úshіn alynǵan. Sonda, tіldіk saýaty bar, ıntýısıasy joǵary adam qazіr aıý, qoıý dep jazatyn sózderdі aıý, qoıý dep qınalmaı jaza alady. Al onamastıkalyq ataýlar ózge álem tіlderі sıaqty translıterasıalanyp jazylady. Bul – álіpbıdegі árіpter shegіnde túpnusqadan aınytpaı tańbalaý degendі bіldіredі, mysaly, Федор, Петр, Юра, Юрмала degen sózder álіpbı shegіnde bylaı jazylady: Fiodr, Piotr, Iyrmala, Iyra, Iypiter.

Jaýap bergen «Tіl – qazyna»

ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń

profesory Q.Kúderınova

Latyn jazýyn qalaı jáne qaıda úırenýge bolady?

Jaýap: Emle ereje jobasy bekigennen keıin, jýyq arada latyn jazýyn meńgertýdiń biraptalyq tegin kýrstary josparlanyp otyr. Ony qala jáne oblystyq Til Basqarlamalary uıymdastyrady. Sonymen qatar «Qazaqstan.kz» domenimen úlken portal ashylady. Bul portalda emleni meńgertetetin dárister men tiltanymdyq jańalyqtardyń bári qamtylady. Sonymen qatar árbir azamat qalta telefonyna portaldaǵy álipbı men emle erejeleriniń elektrondyq nusqasyn júktep alyp, latyn jazýyn óz betinshe úırense de bolady. Sonda árbir qoǵamnyń múshesi jeke telefony arqyly latyn jazýyn meńgere alady degen sóz.

Aınur Seıitbekova,
SH.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-qazyna»
ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń
aǵa ǵylymı qyzmetkeri, f.ǵ.k.

20 jyly 1-synyptyń oqýshylary latyn jazýymen alǵash «Álipbıdi» meńgeredi, sonymen qatar orys, aǵylshyn tilderin de oqıdy. Sonda oqýshylar úsh túrli jazýdy úırengende shataspaı ma?

Jaýap: Rasymen de, úsh tildegi ózara uqsas tańbalardyń kórinisi bir bolǵanmen, aıtylýy basqa-basqa áripter. Mysaly, aǵylshyn tilinde A árpin eı dep dybystasa, al qazaq tilinde a dep dybystaıdy. Sol sıaqty H árpin aǵylshyn tilinde eıch dep dybystasa, al qazaq tilinde hy dep dybystaıdy. Mine, osy sıaqty úsh túrli grafıkada ártúrli dybystalatyn áripter bar. Ol úshin bastaýysh synyp oqýshylaryn oqytatyn eki-úsh tildi jetik meńgergen salystyrmaly-salǵastyrmaly mamandar daıarlanady. Iаǵnı, muǵalim oqýshyǵa úsh tildiń dybystyq erekshelikterin meńgertken jaǵdaıda úsh túrli jazýda shatasýlar bolmaýy tıis.

Aınur Seıitbekova,
SH.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-qazyna»
ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń
aǵa ǵylymı qyzmetkeri, f.ǵ.k.

Jańa álipbıde Ш árpi SH qos tańbasy arqyly berilgen. Sondaı-aq álipbıde jeke S árpi men H árpi bar. Osymen baılanysty quramynda s, h, sh áripteri kezdesetin asһana (асхана), shana (шана) sıaqty sózderdi oqyp-tanýda qıyndyqtar týmaı ma?
Jaýap: Kózshalym daǵdysy qalyptasqansha latyngrafıkaly álipbı negizinde tańbalanǵan sózderdi oqyp-tanýda sál qıyndyqtar bolýy múmkin, biraq ol – ýaqytsha qubylys ekenin eskerýimiz kerek. Jańa grafıkadaǵy áripterdi, sóz beınesin taný mashyǵy qalyptasqannan keıin, asһana (асхана), shana (шана) sıaqty sózderdi jeke-jeke áripter negizinde emes, tutas grafıkalyq obraz negizinde qabyldap, oqıtyn bolamyz. Sondaı-aq kórsetilgen sózderdiń durys oqyp-tanylýyna mátin mazmuny kómek bolady. Kontekske qaraı áńgime qaı sóz týraly bolyp týrǵanyn ajyratamyz. Sonymen qatar til ıelmenderine etene tanys asqana, shana, shash sıaqty sózderdiń maǵynasy joq «ashana», «sһana», «sһasһ» nusqasynda oqyp-tanylmaıtyny belgili.

Almagúl Habıeva,
SH.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-Qazyna»
ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń
jetekshi ǵylymı qyzmetkeri, f.ǵ.k.