ХХ ǵasyr basynda bir jaǵynan saıası táýelsizdik, ekinshi jaǵynan rýhanı oıaný úshin kúresken Alash qaıratkerleri úshin til tutas ulttyń basyn qosatyn úlken kúsh pen qarýǵa aınaldy. Bul arada Ahmet Baıtursynuly bastaǵan ult zıalylarynyń tilge sińirgen asa zor eńbekterin oıǵa alsaq ta jetkilikti. Alash zıalylary qazaq tiline baılanysty birneshe dáýirlik máseleni kóterdi. Birinshiden, ult qaıratkerleri ulttyń rýhanı-mádenı órkendeýindegi, saıası uıysýyndaǵy tildiń erekshe rólin qazaq tarıhynda alǵash ret sezinip, osy baǵytta áreket etti; ekinshiden, olar qazaq tilinde mektep ashý, sóıtip ana tilinde bilim alý úshin kúresti; úshinshiden, qazaq tiliniń keńse tiline aınalýyn talap etti; tórtinshiden, jazba ádebı tildi qalyptastyrdy; besinshiden, qazaq tilinde ǵylymı eńbekter jazyp, sol arqyly termınologıany qalyptastyrdy; altynshydan, qazaq tilindegi baspasóz quraldaryn jasady; jetinshiden, qazaq tiliniń qoǵamnyń barlyq salasynda qoldanylýyna qol jetkizdi.

Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» maqalasyndaǵy eń birinshi dáýirlik mindet – qazaq tiliniń latyn álipbıine kóshýi boldy. Iаǵnı, Prezıdent sol arqyly bárimizge tildiń rýhanı jańǵyrýdaǵy asa mańyzdy rólin pash etti. Prezıdenttiń til týraly pikirleriniń jalpy evolúsıasyna kóz salsaq, onda biz Nursultan Ábishulynyń qashan da tildiń memleketti jáne ultty uıymdastyrýshylyq róline erekshe mán beretinin ańǵarar edik. Aıtalyq, «Ǵasyrlar boıy qazaqtyń ult retindegi mádenı tutastyǵyna eń negizgi uıytqy bolǵan – onyń ǵajaıyp tili», «Ultty kúsheıtýdiń birinshi tetigi – til», «Ana tili – bárimizdiń anamyz, óıtkeni ol ultymyzdyń anasy» degen qanatty sózderde tildiń tutastyrýshylyq mańyzy aıqyn kórsetilgen. Tildiń osyndaı baǵasyn biler bolsaq, onda rýhanı jańǵyrýdyń tuǵyry da, altyn arqaýy da Qazaqstan úshin de, qazaq halqy úshin de ári memlekettik tilimiz, ári ana tilimiz qazaq tili bolmaq! Bizdiń oıymyzsha, qazaqtyń jańa álipbıi rýhanı jańǵyrý aıasynda tildiń osyndaı mıssıasyn kúsheıtedi. Sondyqtan álipbı aýystyrý tek tańba aýystyrý emes, ol jalpy sanalyq jańǵyrýdyń negizi.

Latynnegizdi jańa álipbı arqyly qazaq tiliniń tól tabıǵatyn saqtaýǵa qol jetkizemiz. Kırıl álipbıindegi qajetsiz tańbalar, sol arqyly qajetsiz erejeler túsip qalady. Jańa álipbıge tolyq kóshkennen keıin qazaq tiliniń termındik qory burynǵydaı tek bir til arqyly ǵana emes, kóp baǵyt arqyly baıymaq. Iаǵnı, tilimiz búgingi ǵylym men ınovasıa damyǵan memleketterdiń tilimen tikeleı baılanysqa shyǵady. Burynǵydaı ózge tildiń orfografıasyna baǵynbaı, keń taralǵan tilderden kelgen sózderdi ana tilimizdiń tabıǵatyna sáıkestendirip alatyn bolamyz. Qazirgideı aqparat basymdyqqa ıe bolǵan zamanda qazaq tili jańa álipbı tańbalary arqyly jalpy álemdik aqparattyq keńistikke burynǵydan meılinshe ońaı ene alady. Qazaq tili álemde eń kóp taralǵan álipbıge kóshý arqyly halyqaralyq deńgeıdegi tanymaldyqqa qol jetkizedi. Osynyń barshasy jańa tildik sana qalyptastyryp tutastaı alǵanda rýhanı jańǵyrýdyń mazmunyn kúsheıtpek.

Tildiń ultty sanalyq turǵydan ujym retinde sezindiretin, qalyptastyratyn kúshi men qýatyn jaqsy uǵynǵan elderdiń barlyǵy oǵan resmı, memlekettik mártebe beredi. Bizdiń tilimiz de osyndaı mártebeli til. Qazir álemde ǵalymdardyń aıtýynsha, úsh myńnan alty myńǵa deıin til bolsa, olardyń toqsan besi ǵana memlekettik mártebege ıe eken. Qazaq tiliniń memlekettik mártebesi, onyń tabıǵı mol múmkindikteri ana tilimizdiń Rýhanı jańǵyrýdaǵy áleýetin ańǵartady, endeshe elimizde bastalǵan uly bastamanyń shynaıy tuǵyry da, negizi de damı bergeı!

Erbol Tileshov

Sh.Shaıahmetov atyndaǵy

«Til-Qazyna»

ulttyq ǵylymı-praktıkalyq

ortalyǵy Bas dırektorynyń

mindetin atqarýshy